موضوع بانکداری همیشه یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مسائل اقتصادی هر جامعه‌ای بوده است. با پیشرفت فناوری و تغییرات حاصل از آن در حوزه‌های مختلف مالی، مفهوم بانکداری باز، به عنوان یک راهکار نوین در مواجهه با بحران‌های صنعت بانکداری مطرح شده است. در این مقاله، به بررسی مفهوم بانکداری باز و نقش آن در تغییرات بانکداری امروزی می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
تعریف بانکداری باز
بانکداری باز، یک سازکار جدید در صنعت بانکداری است؛ در این سیستم نوین مالی، بانک‌ها و فین‌تک‌ها، داده‌ها و APIهای خود را به شکلی ایمن و تحت کنترل، با هم به اشتراک می‌گذارند. open banking مزیت‌های بسیاری برای بانک‌ها، شرکت‌های فین‌تک و مشتریان‌شان دارد.
به عبارت دیگر، open banking، یک مدل بانکداری است که در آن بانک‌ها داده‌ها و APIهای خود را تحت سازکاری امن و کنترل‌شده با اشخاص ثالث به اشتراک می‌گذارند. این اشخاص ثالث می‌توانند از این داده‌ها و APIها برای ارائه خدمات جدید و نوآورانه به مشتریان استفاده کنند.
مفاهیم کلیدی بانکداری باز
در ابن نوع از بانکداری، سه مفهوم کلیدی وجود دارد:
- داده‌ها: داده‌های مالی شامل اطلاعات حساب‌های بانکی، تراکنش‌ها، و اعتبارات است.
- رابط‌ها یا APIها: APIها، نوعی رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی هستند که به اشخاص ثالث اجازه می‌دهند به داده‌های بانکی دسترسی داشته باشند و آنها را پردازش کنند.
- کنترل: مشتریان باید کنترل کاملی بر داده‌های مالی خود داشته باشند و همواره در جریان باشند که چه کسی به آنها دسترسی دارد.
مزایای بانکداری باز
1. افزایش دسترسی به خدمات مالی
بانکداری باز کمک می‌کند که افراد و کسب‌وکارها به راحتی و با کم‌ترین محدودیت ممکن، به خدمات مالی دسترسی داشته باشند. این ویژگی افرادی را که به دلایل مختلف از خدمات بانک‌های سنتی محروم شده‌اند را تحت پوشش قرار می‌دهد.
2. کاهش هزینه‌ها
بانکداری باز معمولاً هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها را کاهش می‌دهد. در این سیستم نوین بانکی، از طریق اتوماسیون، حذف میانجی‌ها و استفاده از تکنولوژی، هزینه‌ها به حداقل می‌رسد.
3. نوآوری و رقابت بیش‌تر
بانکداری باز در واقع بیش‌ترین بها را به نوآوری در صنعت بانکداری می‌دهد و از این رو رقابت بیش‌تری میان بانک‌ها ایجاد می‌کند. این سیستم منجر به ارائه خدمات بهتر و پیشرفته‌تر به مشتریان خواهد شد.
معایب بانکداری باز
1. مسائل امنیتی
بانکداری باز ممکن است به مسائل امنیتی مرتبط با حفاظت از اطلاعات حساس مشتریان منجر شود. از آن‌جایی که اطلاعات مالی در این مدل بانکی، دسترس آسان‌تری دارد، قاعدتا باید از تدابیر امنیتی قوی‌تری استفاده شود.
2. نبود حفظ حریم خصوصی
open banking، گاهی به جمع‌آوری بیش از حد اطلاعات شخصی مشتریان منجر می‌شود. این موضوع شاید به نقض حریم خصوصی افراد منتهی شود.
3. تبعیض در دسترسی
سازکار تکنولوژی‌محور بانکداری باز، سبب می‌شود افرادی با دسترسی محدود به فناوری یا منابع مالی، احتمالا از مزایای open banking به میزان کم‌تری بهره‌‌مند باشند.
باید توجه داشت که مزایا و معایب open banking به شدت وابسته به راهکارهای اجرایی هر کشور و بانک‌ها خواهد داشت.
چالش های بانکداری باز
1. چالش‌های فنی
یکی از چالش‌های اصلی پیاده‌سازی بانکداری باز، چالش‌های فنی است. بانک‌ها برای پیاده‌سازی open banking، باید زیرساخت‌های فنی خود را به‌روزرسانی کنند. این روند شامل توسعه APIهای جدید، پیاده‌سازی سیستم‌های امنیتی جدید و آموزش کارکنان برای استفاده از فناوری‌های جدید خواهد بود.
2. چالش‌های قانونی
چالش‌های قانونی نیز یکی دیگر از مسائلی‌ست که در فرآیند پیاده‌سازی بانکداری باز پیش روی فین‌تک‌ها و بانک‌ها قرار دارد. مقررات open banking در کشورهای مختلف متفاوت است. بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک باید از مقررات مربوط به کشور خود پیروی کنند.
3. چالش‌های فرهنگی
چالش‌های فرهنگی نیز می‌تواند بر روند پیاده‌سازی بانکداری باز تأثیر بگذارد. بعد از اجرایی شدن این سیستم مالی نوین، بانک‌ها باید فرهنگ سازمانی خود را تغییر بدهند تا با رویکرد جدید open banking سازگار گردد. تغییر نگرش کارکنان نسبت به داده‌های مشتریان و افزایش همکاری بین بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک از جمله مسائلی‌ست که باید در این تحولات لحاظ شود.
4. چالش‌های امنیتی
از جمله چالش‌های مهم در پیاده‌سازی بانکداری باز، چالش امنیتی است. اصولا داده‌های مالی مشتریان حساس است و باید از آنها به‌طور ایمن محافظت شود. بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک، باید از اقدامات امنیتی قوی برای محافظت از داده‌های مشتریان استفاده کنند.
5. چالش‌های رقابتی
بانکداری باز قطعا منجر به افزایش رقابت در صنعت بانکداری می‌شود. این رقابتی شدن فضا، برای بانک‌های سنتی چالش‌برانگیز خواهد بود. بانک‌ها باید راهکارهایی برای نوآوری و ارائه خدمات و محصولات جدید پیدا کنند تا در این بازار رقابتی باقی بمانند.
6. چالش‌های پذیرش مشتری
پذیرش مشتری نیز می‌تواند بر پیاده‌سازی بانکداری باز تأثیر بگذارد. مشتریان باید از مزایای open banking آگاه شوند و از آن استقبال کنند. بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک همواره به دنبال راه‌هایی برای آگاهی‌بخشی به مشتریان و تشویق آنها به استفاده از بانکداری باز می‌گردند.
نمونه‌های موفق open banking در جهان
شرکت Revolut یک شرکت فین‌تک است که خدمات مالی مختلفی مانند پرداخت، مبادله ارز و مدیریت مالی شخصی را ارائه می‌دهد. Revolut از بانکداری باز برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کند. به عنوان مثال، Revolut از داده‌های بانکی مشتریان برای ارائه خدمات مدیریت مالی شخصی مانند بودجه‌بندی و ردیابی هزینه‌ها استفاده می‌کند.
شرکت Tink یک شرکت FinTech است که APIهای open banking را به توسعه‌دهندگان ارائه می‌دهد. Tink به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد از داده‌های بانکی مشتریان برای ارائه خدمات و محصولات جدید استفاده کنند. برای نمونه، Tink از داده‌های بانکی مشتریان برای ارائه خدماتی مانند مقایسه نرخ بهره و پیش‌بینی هزینه‌های آینده استفاده می‌کند.
شرکت Open Banking UK یک چارچوب استاندارد برای open banking در کشور انگلستان است. این چارچوب به بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک کمک می‌کند داده‌ها و APIهای خود را کاملا امن و تحت نظارت با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این شرکت منجر به ظهور خدمات و محصولات جدیدی مانند مدیریت مالی شخصی، خدمات مشاوره‌ای مالی و خدمات سرمایه‌گذاری شده است.
نمونه‌های موفق بانکداری باز در ایران
بانک پاسارگاد یکی از اولین بانک‌های ایرانی بود که open banking را پیاده‌سازی کرد. بانک پاسارگاد از بانکداری باز برای ارائه خدماتی مانند مدیریت مالی شخصی، خدمات مشاوره مالی و خدمات سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند.
بانک ملت نیز بانکداری باز را پیاده‌سازی کرده است. بانک ملت از open banking برای ارائه خدماتی مانند پرداخت، مبادله ارز و مدیریت مالی شخصی استفاده می‌کند.
