سامانه شاپرک چیست؟ چه وظایفی را در پرداخت الکترونیک برعهده دارد؟

تکنولوژی همیشه برای ساده‌ شدن کارها در خدمت بشر بوده است. یکی از خدمات مفید آن در حوزه‌ی مالی ایجاد روش‌های جدید و ساده برای پرداخت و تسویه است که تحت عنوان تجارت الکترونیک شناخته می‌شود. اگر در یک فروشگاه کوچک برای پرداخت فاکتور خریدتان از کارت بانکی و دستگاه کارتخوان فروشگاه استفاده می‌کنید؛ در واقع مصرف‌کننده‌ی خدمات تجارت الکترونیک هستید.

بنابراین امروزه درصد بالایی از پرداخت‌ها در کشور به صورت الکترونیک انجام می‌شود؛ زیرا نه تنها به مراجعه حضوری به شعبه‌های بانک و حمل پول نقد نیاز ندارید بلکه عملیات بانکی مد نظرتان هم با سرعت بیشتری نسبت به گذشته انجام می‌شود.

با این توصیف تغییر و تحولات گسترده‌ای در نظام بانکی و پرداخت شکل گرفته است که نیاز به نظم بخشیدن به این فعالیت‌ها و افزایش امنیت در تراکنش‌های مالی الکترونیکی به وجود آورده است. سامانه شاپرک در راستای پاسخ به این نیازها شکل گرفته است. در ادامه قصد داریم با تاریخچه‌ی سامانه شاپرک، علت پیدایش آن و خدماتی که ارائه می‌دهد آشنا شویم.

تعریف ساده از سامانه شاپرک

تا به حال زیاد پیش آمده است که برای انجام برخی از کارهای بانکی و تراکنش‌های مالی از دستگاه‌های پوز استفاده کنید. این دستگاه برای هر تراکنش مالی که انجام می‌دهید یک قبض صادر می‌کند که روی این برگه عکس و لوگوی شبکه شاپرک درج شده است. به عبارت دیگر تفاوتی نمی‌کند شما از خدمات کدام بانک و چه دستگاه پوز یا کارتخوانی استفاده می‌کنید، ردپای شبکه بانکی شاپرک را می‌توان در بیشتر تراکنش‌های بانکی مشاهده کرد. با این توصیف این سوال پیش می‌آید که سامانه شاپرک به چه معناست و چه خدماتی را ارائه می‌دهد؟

به شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی، سامانه‌ی شاپرک می‌گویند. این سامانه به عنوان واسط میان بانک مرکزی، شبکه‌های بانکی و شرکت‌های ارائه دهنده‌ی خدمات پرداخت در نظر گرفته می‌شود که با هدف مدیریت دستگاه‌های پایانه فروش (pos) و رقابت بانک‌ها در ارائه‌ی خدمات مالی مربوط به دستگاه‌های پوز و روش‌های پرداخت شکل گرفته است.

برای اینکه بتوانیم تعریف کاملی از سامانه شاپرک ارائه بدهیم باید با وظایف این سامانه و خدماتی که ارائه می‌دهد آشنا باشید.

با مهم ترین وظایف شبکه بانکی شاپرک آشنا شوید

امکان خرید الکترونیک در شبکه پرداخت کشور از سال 1383 برای عموم به وجود آمد. از آنجا که این خدمت با استقبال مردم روبه‌رو شد، بسیاری از بانک‌ها به روش‌های مختلف سعی کردند دستگاه کارتخوان یا همان پوز خود را در پیشخوان مغازه‌ها و فروشگاه‌ها قرار بدهند. بعد از گذشت زمانی کوتاه، از مغازه‌ی کوچک گرفته تا فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ، برای انجام تراکنش‌های مالی مربوط به فروش چندین دستگاه کارتخوان در مغازه وجود داشت. برای سامان دادن به پرداخت‌های الکترونیک و امور مربوط به آنها سامانه شاپرک با هدف نظارت دقیق، مستمر و هوشمند بر نظام پرداخت کشور در تبادل‌های الکترونیکی پول تاسیس شد.

• بنابراین در قدم اول وظیفه‌ی شبکه بانکی شاپرک، نظم بخشیدن به دستگاه‌های پایانه‌ی فروش یا همان دستگاه‌های کارتخوان و کنترل رقابت بانک‌های مختلف در ارائه‌ی خدمات مربوط به این دستگاه‌ها بود.
• صدور مجوز برای شرکت‌های ارائه کننده خدمات پرداخت : برای کنترل خدمات پرداخت الکترونیک و افزایش امنیت در تراکنش‌های مالی، شاپرک موظف به بررسی اعتبار شرکت‌های ارائه کننده خدمات پرداخت (psp) و درنتیجه صدور مجوز برای فعالیت‌ آنها در این زمینه شد. بنابراین شرکت‌های psp مانند به پرداخت که مجوز شاپرک را دریافت می‌کنند باید قوانین ابلاغ شده توسط بانک مرکزی را رعایت کنند؛ در غیر این‌صورت چون تحت بازرسی شاپرک هستند ممکن است مجوز فعالیت آنها توسط شاپرک لغو شود.
• انتشار گزارش‌های اقتصادی شاپرک: شبکه الکترونیکی پرداخت کارت از سال 1394 موظف به انتشار گزارش‌های اقتصادی سامانه به صورت ماهانه، سالانه و عملکرد چهارساله شده است. هدف اصلی از انتشار این گزارش‌ها اطلاع رسانی در سطح کشور است. به کمک این اطلاعات شرکت‌های فعال در حوزه پرداخت الکترونیک می‌توانند تصمیمات درستی برای پیشبرد اهداف خود بگیرند.
• بررسی شرکت‌های پرداخت یار و صدور مجوز برای آنها: به شرکت‌هایی مانند رایان پی که با دریافت مجوزهای لازم و بستن قرارداد با pspها می‌توانند به سامانه شاپرک متصل شوند و ابزارهای پذیرش و پرداخت را به صورت غیرمستقیم به کاربران ارائه دهند، پرداخت یار می‌گویند. این شرکت‌ها با دریافت مجوز از شاپرک می‌توانند در چارچوب سند تدوین شده توسط بانک مرکزی، پرداخت‌های بدون کارت را انجام داده و آن را به شبکه شاپرک ارسال کنند.
• تایید کردن کارتخوان‌های موبایلی: به منظور ارائه‌ی خدمات بهتر در حوزه‌ی پرداخت الکترونیک، کارتخوان‌های موبایلی روی کار آمدند. به دلیل امکانات خوبی که این نوع از کارتخوان‌ها در اختیار کاربران قرار می‌دهند به جایگاه قابل توجهی در این صنعت رسیدند. برای استفاده از این دستگاه‌ها باید شبکه بانکی شاپرک آنها را تایید کرده باشد.
• برقراری امنیت در تمام تراکنش‌ها: از آنجا که امنیت در پرداخت‌های الکترونیک اهمیتی دوچندان در نظام بانکی دارد، شبکه شاپرک موظف است نظارت و کنترل جامعی بر فعالیت‌های مربوط به این حوزه داشته باشد؛ درنتیجه این اختیار را دارد که در صورت مشاهده‌ی هرگونه تخلف در پرداخت‌های الکترونیک درخواست بستن درگاه پرداخت مشکوک را به سازمان مربوطه ارائه دهد.
• ثبت درخواست متقاضیان برای پذیرندگی: شاپرک، سامانه جامع پذیرندگان را راه‌اندازی کرده است تا متقاضیان بتوانند درخواست خود را به صورت رسمی در آن ثبت کنند. سپس شاپرک درخواست‌ها را به شرکت‌های PSP مورد تایید خود ارسال می‌کند. در صورتی که قراردادی بین متقاضی با یکی از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت بسته شود، این شرکت تایید خود را به سامانه شاپرک ارسال می‌کند و متقاضی می‌تواند فعالیت خود را شروع کند.

تاریخچه شبکه شاپرک و اهداف اصلی آن در ارائه‌ی بهتر خدمات پرداخت

همان‌طور که در بالا به طور کامل توضیح دادیم به دلیل دشوار شدن کنترل در صنعت پرداخت و تخصیص غیربهینه‌ی منابع به این صنعت در اسفندماه 1389 تاسیس شبکه بانکی شاپرک توسط شورای پول و اعتبار تصویب شد. درنهایت به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل توسط شرکت ملی انفورماتیک تشکیل شد با این شرط که عمده‌ی سهام آن با در نظر گرفتن شاخص‌های عملکردی معین به بانک‌های مجاز واگذار شود.

برای پیاده‌سازی این سامانه از عملکرد شبکه‌های پرداخت در سطح بین‌المللی الگو گرفته شد و در اردیبهشت ماه 1391 با همکاری شرکت‌های ارائه دهنده‌ی خدمات پرداخت وارد فاز اجرایی شد. با شروع به کار سامانه شاپرک امکان اتصال سوئیچ شرکت‌های ارائه دهنده‌ی خدمات یا همان pspها به سوئیچ بانک‌ها به صورت مستقیم ممنوع شد و از دی ماه 1391 پردازش تراکنش‌های پایانه‌های فروش فقط از طریق شاپرک انجام می‌شد.

با توجه به وظایفی که در بالا برای شبکه شاپرک مطرح کردیم می‌توان مهم‌ترین اهداف از تشکیل این سامانه و ارائه خدمات پرداخت را به این صورت نام ببریم:

• برقراری رقابتی عادلانه در صنعت پرداخت الکترونیک
• امکان به روز رسانی مداوم و استفاده از جدیدترین خدمات پرداخت الکترونیک
• مدیریت و نظارت هوشمند بر شبکه‌ی پرداخت الکترونیک به کمک شرکت‌های پرداخت یار و pspها
• استاندارد سازی خدمات پرداخت الکترونیک به منظور افزایش امنیت تراکنش‌های مالی و جلب اعتماد عمومی
• توسعه‌ی توانمندی‌های سامانه شاپرک در ابعاد مختلف سخت افزاری و نرم افزاری

دریافت درگاه پرداخت بر بستر شاپرک برای کسب‌وکارهای اینترنتی

در بالا به طور مفصل درباره‌ی دلیل به وجود آمدن شبکه بانکی شاپرک و وظایف آن توضیح دادیم. نظارت بر پرداخت کارتی و افزایش امنیت این نوع پرداخت‌ها از دلایل اصلی راه‌اندازی سامانه شاپرک است. از آنجا که ارائه‌ی زیرساخت و بستر مناسب برای شبکه پرداخت در ایران برعهده‌ی شبکه شاپرک است، روی رسید دستگاه‌های کارتخوان و صفحه‌ی پرداخت فروشگاه‌های اینترنتی لوگو شاپرک وجود دارد. بنابراین ممکن است این اشتباه پیش آید که سامانه شاپرک هم درگاه پرداخت اینترنتی ارائه می‌دهد.

لازم به تاکید است که به منظور دریافت درگاه پرداخت اینترنتی برای فروشگاه‌های آنلاین باید به شرکت‌های psp یا شرکت‌های پرداخت یار که تحت نظر شاپرک هستند مراجعه کنید. به عنوان مثال در صفحه‌ی درخواست درگاه پرداخت رایان پی به عنوان یک شرکت پرداخت یار و طی کردن چند مرحله‌ی ساده برای ثبت درخواست خود می‌توانید درگاه پرداخت را برای سایت، اینستاگرام، تلگرام و موارد دیگر دریافت کنید.

سامانه امنیت تراکنش شاپرک

سامانه امنیت تراکنش شاپرک به منظور نظارت بر پرداخت‌ها و عملیات‌های بانکی توسط شرکت شاپرک راه‌اندازی شده است. این سامانه از امکانات مختلفی برخوردار است که کاربران می‌توانند با ورود به سایت شاپرک از این امکانات بهرمند شوند. امکانات سامانه امنیت تراکنش شاپرک شامل مواردی‌ است که در ادامه با هم مرور خواهیم کرد :

• معرفی شرکت‌ها و برنامک‌های مجاز
• معرفی شبکه پرداخت و مستندات نظیر کد صنف، کد شهر، تعریف واژگان و …
• ارائه آخرین لیست ابزارهای پذیرش مجاز مانند دستگاه‌های پوز و درگاه‌های پرداخت و…
• بخش مربوط به پاسخ به پرسش‌های متدوال کاربران
• بخش مقالات و پژوهش‌ها در راستای تحلیل نقش پرداخت‌های الکترونیکی و تاثیر آن‌ها در رشد و توسعه کسب‌وکارها و مواردی دیگر
• معرفی برنامک‌های طرح چک مانند برنامه‌های ثبت چک در سامانه صیاد، اپلیکیشن آپ، ایوا، سکه و …
• و در نهایت ارائه راهنمای کد رهگیری مالیاتی